Verspanen is de verzamelnaam voor vormen van materiaalbewerking waarbij door middel van verwijdering van materiaal de gewenste vorm wordt verkregen. Met behulp van verspanende gereedschappen kunnen materialen als metaal en hout maar ook kunststof worden bewerkt, vaak door middel van een roterend gereedschap. Tijdens de bewerking zie je dan ook krullen of spanen ontstaan: zo noemen we het restafval dat van het materiaal verwijderd wordt. Voorbeelden van verspanende bewerkingen zijn boren, brootsen, draaien, frezen, kotteren, steken, vijlen, slijpen, honen, tappen en zagen.
Verspanen is een proces waarbij veel kennis en vakmanschap komt kijken. Er zijn talloze factoren waar je rekening mee moet houden. Zo zijn materiaalkeuze, de juiste gereedschappen en geometrische verhouding tussen het gereedschap en het materiaal van belang voor het eindresultaat en de efficiëntste manier van produceren. Ook moet er rekening gehouden worden met de snelheid waarmee er verspaand wordt, het aantal toeren dat er gedraaid wordt en de warmte die hierbij vrijkomt. Afhankelijk van het gewenste eindproduct heeft iedere materiaalsoort een eigen verspaningsmethode, waarbij gelet wordt op de specifieke eigenschappen van het materiaal. Dit is maatwerk en vraagt om een gedegen aanpak, een combinatie van ervaring en de juiste apparatuur.
Afhankelijk van het materiaal worden de volgende gereedschappen gebruikt: boormachines, draaibanken, freesmachines en schaven (alleen voor hout). Omdat de bewerkingsonderdelen van deze apparatuur heel scherp moeten zijn, denk maar aan boren, frezen en beitels, is zorgen voor veiligheid van groot belang.
Metaal verspanen
Verspaning komt het meest voor in de metaalbewerkingsindustrie. Hierbij draait het vaak om precisiewerk, waarbij tot de millimeter nauwkeurig gewerkt moet worden. Steeds meer worden hiervoor de zogenaamde CNC (computer numerical control) draaibanken gebruikt. Deze draaibanken worden door een computer bediend, waarbij de verspaner verantwoordelijk is voor het programmeren van de computer. Zo kunnen meerdere productonderdelen in grotere oplages gemaakt worden door dezelfde machine.
Kunststof verspanen
Ook kunststof is te verspanen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het vervaardigen van pvc buizen, nylon machineonderdelen of teflon isolatiemateriaal en kabels.
Het komt steeds vaker voor dat er juist voor een kunststof materiaal gekozen wordt in plaats van metaal. In de voedingsmiddelenindustrie is het bijvoorbeeld veiliger en goedkoper om met kunststof te werken. Ook kunnen kunststoffen juist interessante eigenschappen bezitten, zoals goede geleiding, een lage wrijvingsweerstand, of lichter in gewicht dan metaal.
Hout verspanen
De oudste vorm van verspanen stamt uit de houtbewerking. Zagen, schaven en uitsneden maken vallen allemaal onder de noemer verspanen. Denk maar aan het bewerken van meubels, maar ook het passend maken van deuren, het op maat zagen van planken en het maatwerk van nautische interieurbouw.